W ustawie o finansowaniu zadań oświatowych wprowadzono konieczność ustalania regulaminów (na podstawie art. 6a ust. 14–18 ustawy – Karta Nauczyciela), określających wskaźniki oceny pracy nauczycieli, odnoszące się do poziomu spełniania poszczególnych kryteriów oceny pracy nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz uwzględniające specyfikę pracy w danej szkole. Ustawą z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw dokonana została zmiana ustawy – Karta Nauczyciela w zakresie oceny pracy polegającej na uchyleniu art. 6a ust. 14-18, które dotyczyły ustalania przez dyrektorów szkół i organy sprawujące nadzór pedagogiczny ww. regulaminów. Wszystkie kwestie związane z dokonywaniem oceny pracy nauczycieli są obecnie uregulowane w ustawie – Karta Nauczyciela oraz w rozporządzeniu MEN z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz trybu postępowania odwoławczego.
W związku z powyższym, przedmiotowa zmiana ustawowa spowodowała rezygnację z formułowania wskaźników opisujących szczegółowo spełnianie poszczególnych kryteriów ministerialnych, a dyrektorzy i organy sprawujące nadzór nie są już zobligowani do ustalania regulaminów określających wskaźniki oceny pracy nauczycieli lub dyrektorów. Należy jednak podkreślić, że brak wskaźników nie musi w konsekwencji oznaczać likwidacji regulaminów oceny pracy nauczyciela jako takich.
Czy w szkole zatem powinien funkcjonować regulamin dokonywania oceny pracy nauczyciela?
Przepisy ustawy Prawo oświatowe, jak również przepisy aktów wykonawczych nie wyrażają wprost obowiązku opracowania dla szkoły regulaminu ustalania oceny pracy. Brak podstawy do wydania regulaminu oceniania poczytywać należy tylko jako brak obowiązku wydania takiego aktu, co nie oznacza, że dyrektor szkoły nie może zdecydować się na ustalenie takiego dokumentu nazywając go regulaminem lub procedurą. Dokument taki jest aktem wewnętrznym, a dyrektor szkoły może wydawać akty kierownictwa wewnętrznego. Jeśli dyrektor zdecyduje się taki regulamin ustalić to podstawą prawną będą przepisy Prawa oświatowego dotyczące kompetencji dyrektora. Chcąc powołać w regulaminie podstawę prawną, czyli przepis, który upoważnia dyrektora do wydania takiego aktu, można wskazać art. 68 ust.1 pkt 1 Prawa oświatowego, który stanowi, że dyrektor szkoły kieruje działalnością szkoły oraz dodatkowo art. 68 ust. 5, który przesądza o tym, że dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy. Nazewnictwo wewnętrznych regulacji szkoły jest uzależnione od treści statutu, jednak gdy statut nie odsyła do regulaminu, procedury lub instrukcji, czyli dokumentu uzupełniającego jego treść, to decyzję o nadaniu nazwy takiemu dokumentowi podejmuje statutowo upoważniony organ ustalający te regulacje, a w szczególności dyrektor odpowiedzialny za kierowanie szkołą, co wykazano powyżej. W praktyce szkolnej najczęściej odbywa się to poprzez wydanie zarządzenia dyrektora szkoły. Ustawa Prawo oświatowe nie określa zasad nadawania nazw regulacjom wewnątrzszkolnym, poza przypadkami regulaminów działania kolegialnych organów wskazanych w ustawie tj. regulaminu rady pedagogicznej - art. 73 ust. 2, regulaminu rady szkoły art. 80 ust. 3, art. 81 ust. 8, regulaminu rady rodziców - art. 83 ust. 4, regulamin samorządu uczniowskiego - art. 85 ust. 3. Należy również zauważyć, że w praktyce szkolnej funkcjonuje wiele regulaminów, np. świetlicy szkolnej czy biblioteki szkolnej, których ustalenie nie wynika bezpośrednio z przepisów oświatowych.
Istotne w tym miejscu są natomiast kwestie zasadności tworzenia takiego dokumentu i zawartych w nim treści. Uregulowania prawne, o których mowa wyżej, dotyczą takich obszarów, jak: poziomy spełniania kryteriów oceny pracy nauczyciela, tryb dokonywania oceny pracy, regulacji odnoszących się do karty oceny pracy, tryb odwoławczy od oceny pracy nauczyciela. Ponadto w celu zapewnienia jednolitości oceny poziomu spełniania kryteriów oceny pracy we wszystkich przedszkolach, szkołach i placówkach obowiązuje skala punktowa, którą należy stosować oceniając poziom spełnienia każdego kryterium oceny pracy. A zatem została utrzymana zasada wartościowania spełniania poszczególnych kryteriów oceny i między innymi z tego powodu powinna być opracowana procedura określająca tryb i zasady wykonywania czynności w zakresie dokonywania oceny pracy nauczyciela przez dyrektora. Taki dokument powinien być dla każdego nauczyciela wyjątkowo transparentny i każdy nauczyciel powinien dokładnie znać jego założenia, np. dotyczące wartościowania każdego z kryteriów. Regulamin mógłby również szczegółowo określać czynności podejmowane przez dyrektora w trakcie dokonywania oceny pracy również po to, by te działania były jednakowe wobec wszystkich ocenianych nauczycieli z uwzględnieniem lub bez uwzględnienia ich stopnia awansu zawodowego nauczyciela.
W konkluzji należy stwierdzić, że choć przepisy nie nakazują tworzenia takich dokumentów, to również nie ma przepisów zabraniających ich opracowywania, tym bardziej, że w ministerialnym uzasadnieniu bardzo precyzyjnie określono w jakim zakresie dokonano zmian stwierdzając, iż nie będą już ustalane regulaminy określające wskaźniki oceny pracy nauczycieli, a nie regulaminy czynności podejmowanych przez dyrektora w zakresie ich dokonywania. Ponadto kwestia nazwy dla tego dokumentu (regulamin, procedura, instrukcja, zasady itd.) jest sprawą wtórną, jednak powaga regulowanej nim tematyki, logika, a przede wszystkim wieloletnia historia dokumentów wydawanych w tej materii (jeszcze przed omawianymi zmianami prawa, w placówkach oświatowych funkcjonował „Regulamin oceniania (...)” właśnie), nakazują sądzić, że powinien on nazwany być Regulaminem oceniania. Co więcej, utrzymanie nazwy „Regulamin” jest dużo wygodniejsze, gdyż pozwala Dyrektorom na dokonywanie wymaganych prawem zmian w już opracowanym dokumencie, a nie wymaga opracowania zupełnie nowej dokumentacji.
Bożena Browarczyk - ekspert z bogatym doświadczenieniem zawodowym wynikającym z pracy w szkole i w nadzorze pedagogicznym, a także ze współpracy z Centralną Komisją Egzaminacyjną.
28-05-2019
