Zasady zatrudniania nauczycieli oraz ich prawa i obowiązki uzależnione są od rodzaju placówki. Kartę Nauczyciela stosuje się we wszystkich jednostkach oświatowych. W niepublicznych tylko wybrane przepisy. W pozostałym zakresie stosuje się Kodeks pracy.
Kiedy Karta Nauczyciela?
Zasady zatrudniania nauczycieli oraz ich prawa i obowiązki uzależnione są od rodzaju placówki. Nauczyciele zatrudnieni w publicznych przedszkolach szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub organy administracji rządowej w pełni podlegają przepisom Karty Nauczyciela.
Tam gdzie Karta Nauczyciela czegoś nie reguluje stosujemy Kodeks pracy (art. 91c Karty Nauczyciela), np. kwestie odpowiedzialności porządkowej (art. 108 - art. 113 Kodeksu pracy), materialnej: art. 114 - art.127 Kodeksu pracy, urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski, itd.
Natomiast w jednostkach prowadzonych przez inny podmiot niż samorząd stosuje się tylko wybrane przepisy Karty Nauczyciela, w zależności od wymiaru zatrudniania. Również i tam poza wskazanymi przepisami Karty Nauczyciela, stosujemy Kodeks pracy.
Bez względu na wymiar zatrudnienia w:
- publicznych przedszkolach szkołach oraz innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego,
- przedszkolach niepublicznych, szkołach niepublicznych i niepublicznych szkołach artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych,
- publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego
- mają zastosowanie przepisy art. 6, art. 6a, art. 9, art. 11a, art. 26, art. 63 i art. 75 - 85z Karty Nauczyciela – patrz tabela 1.
W placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego z tego wykazu nie stosuje się art. 11a Karty Nauczyciela.
W tym miejscu zapraszam Państwa na webinarium poświęcone sprawom kadrowym: Prowadzenie spraw kadrowych w szkole i placówce w roku szkolnym 2020/21, w trakcie którego usystematyzują Państwa wiedzę na temat spraw kadrowo-płacowych, odpowiem na pojawiająca się pytania w tym zakresie oraz dokonam praktycznej analizy konkretnych przypadków.
Tabela 1. Przepisy Karty Nauczyciela obowiązujące nauczycieli bez względu na wymiar zatrudnienia (w tym dyrektora, jeżeli jest nauczycielem)
|
Przepis Karty Nauczyciela |
Zakres regulacji |
| Art. 6 – obowiązki nauczyciela |
Artykuł zawiera katalog podstawowych obowiązków pracowniczych nauczyciela. Stanowi punkt odniesienia w zakresie ustalania odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wszyscy nauczyciele podlegają tej odpowiedzialności za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub właśnie podstawowym obowiązkom. |
| Art. 6a – ocena pracy nauczyciela |
Ocena pracy nauczyciela dotyczy nie tylko nauczycieli jednostek publicznych, ale również niepublicznych |
|
Art. 9 – wymagania kwalifikacyjne |
Przepis określa wymagania potrzebne do zajmowania stanowiska nauczyciela - w tym odesłanie do stosowania przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczyciel. |
| Art. 11a – legitymacja służbowa | Nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach i szkołach niepublicznych mogą składać wnioski o legitymację służbową. Umożliwia to wydawanie nauczycielom przedszkoli legitymacji służbowej, która jest dokumentem poświadczającym uprawnienie do korzystania z ulgowych przejazdów. Jej wydanie następuje zawsze na wniosek nauczyciela i może być uzależnione od dokonania przez nauczyciela opłaty z tytułu kosztów jej wytworzenia. |
|
Art. 26 – wygasanie stosunku pracy z mocy prawa |
Przepis zawiera wykaz sytuacji które powodują wygaśnięcie stosunku pracy z mocy samego prawa. Stosunek pracy nauczycieli – bez względu na wymiar etatu – będzie wygasał w przypadku:
|
|
Art. 63 – ochrona przewidziana dla nauczycieli jak dla funkcjonariuszy publicznych |
Nauczyciel nie jest funkcjonariuszem publicznym, a tylko podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych przysługuje mu prawo do ochrony funkcjonariuszy publicznych określonych w Kodeksie karnym. Osoba prowadząca i dyrektor są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone uprawnienia zostaną naruszone. |
|
Art. 75-85z – odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa |
Nauczyciele niepubliczni (niesamorządowi) również podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu lub podstawowym obowiązkom nauczyciela oraz odpowiedzialności porządkowej za uchybienia przeciwko porządkowi pracy. |
Do nauczycieli zatrudnionych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w:
- publicznych przedszkolach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego,
- publicznych szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego,
- mają zastosowanie przepisy art. 9a-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 4 i 7, art. 86, art. 88 i art. 90 oraz przepisy wydane na podstawie art. 70a ust. 9 – patrz tabela 2.
Natomiast do nauczycieli zatrudnionych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w:
- przedszkolach niepublicznych,
- publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego
- mają zastosowanie przepisy art. 9a-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 4 i 7 i art. 88 oraz przepisy wydane na podstawie art. 70a ust. 9.
Tabela 2. Przepisy obowiązujące przy zatrudnieniu na co najmniej 1/2 etatu (w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora)
|
Karty Nauczyciela |
Zakres regulacji |
|
Art. 9a-9i - awans zawodowy |
Nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż dyrektor przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna, z zastrzeżeniem że w przedszkolach i szkołach niepublicznych opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze (np. dyrektor). |
|
Art. 22 ust. 3 i 4 |
Dotyczy sytuacji nauczyciela odbywającego staż, który jest zatrudniony w kilku szkołach, a który w żadnej z tych szkół nie jest zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, łącznie jednak wymiar jego zajęć stanowi co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Wówczas przedszkole, szkoła, w którym realizuje staż, wskazuje organ nadzoru pedagogicznego. Również sam dyrektor może realizować awans zawodowy. Po spełnieniu określonych warunków, dyrektora nie obowiązuje odbywanie stażu, bowiem dla niego równoważny z okresem stażu jest okres zatrudnienia. |
|
Art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3 - tworzenie funduszy nagród dla nauczycieli |
W budżetach wojewodów i w budżecie MEN tworzy się specjalne fundusze na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze.
|
|
Art. 51 - nadawanie nauczycielom "Medalu Komisji Edukacji Narodowej" |
Medal KEN nadawany jest przez ministra edukacji nauczycielom i innym osobom za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania. |
|
Art. 70a ust. 4 i 7 - korzystanie ze środków na dokształcanie i doskonalenie zawodowe |
W budżetach wojewodów wyodrębnia się środki na wspieranie organizacji doradztwa metodycznego. W budżecie ministra edukacji wyodrębnia się środki na realizację zadań w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli, |
|
Art. 86, 88 - uprawnienia emerytalne |
Nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Przepis wprowadza szczególne uregulowania w kwestii przechodzenia na emeryturę. Początkowo to rozwiązanie nie dotyczyło nauczycieli przedszkoli niepublicznych, nawet jeżeli pracowali oni w pełnym wymiarze czasu pracy. Ostatecznie Trybunał Konstytucyjny podzielił wątpliwości RPO i dopuścił możliwość wcześniejszego przechodzenia na emeryturę nauczycieli przedszkoli niepublicznych. |
|
Art. 90 – dodatek do emerytury |
Dotyczy tajnego nauczania. |
Przy zatrudnieniu – Kodeks pracy
W pozostałym zakresie do nauczycieli jednostek prowadzonych przez inny podmiot niż samorząd stosuje się Kodeks pracy, do którego Karta Nauczyciela odwołuje w sytuacjach nieuregulowanych w tej ustawie (art. 91c) – patrz tabela 3.
Tabela 3. Obszary regulowane Kodeksem pracy (przykładowe)
|
Obszar |
Opis |
|
Zatrudnianie i zwalnianie |
W przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach (nie samorządowych), nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy. Tylko w przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy (np. na podstawie umowy cywilnoprawnej z Kodeksu cywilnego). |
|
Urlop wypoczynkowy |
Nauczyciele z jednostek niepublicznych nie mogą korzystać z uprawnień dotyczących urlopu wypoczynkowego przewidzianych w KN (czyli w wymiarze ferii zimowych i letnich oraz w czasie ich trwania, czy w wymiarze 35 dni roboczych). Ich wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi więc 20 dni lub 26 dni (jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat). Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. |
|
Czas pracy i wynagrodzenie |
Tylko wynagrodzenia nauczycieli w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego są regulowane expressis verbis przez ustawę, a wysokość najniższej pensji zasadniczej zależy od stopnia awansu zawodowego nauczyciela, jego kwalifikacji oraz realizowanego wymiaru obowiązkowych zajęć. O wynagrodzeniu i czasie prac w niepublicznych jednostkach w praktyce decyduje osoba prowadząca. |
|
Odpowiedzialność porządkowa, materialna |
Do nauczycieli jednostek niesamorządowych stosujemy przepisy dotyczące odpowiedzialności porządkowej i materialnej. Odpowiedzialność dyscyplinarna z kolei wynika już z Karty Nauczyciela. |
|
Urlopy związane z rodzicielstwem |
Również podstawowe zasady związane z wymiarem i zasadami korzystania z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego itd. określa Kodeks pracy. |
Podstawa prawna:
- ustawa z 26 stycznia 1982 r. − Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.),
- ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U z 2020 r. poz. 1320 ze zm.).
Dariusz Skrzyński
28-09-2020
